Türkiye-Rusya İlişkileri

Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkiler, karmaşık ve çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Tarihsel rekabet, jeopolitik çıkarlar ve ekonomik bağımlılıklar bu ilişkiyi şekillendiren temel unsurlardır.

Son dönemde ise bu ilişki, pragmatik işbirliği ve zaman zaman yaşanan gerilimlerle karakterize edilmektedir.

Dünü:

• Tarihsel Rekabet: Osmanlı ve Rus imparatorlukları arasındaki yüzyıllar süren savaşlar ve rekabet, ilişkilerin derin bir tarihi arka planını oluşturur. Karadeniz’deki hakimiyet mücadelesi, Balkanlar ve Kafkasya’daki nüfuz alanları bu rekabetin temelini oluşturmuştur.
• Soğuk Savaş Dönemi: Soğuk Savaş sırasında Türkiye’nin NATO üyesi olması ve Batı bloku içinde yer alması, Sovyetler Birliği (ve dolayısıyla Rusya) ile ilişkilerin mesafeli ve gergin olmasına neden olmuştur.
• Soğuk Savaş Sonrası: Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte yeni bir dönem başlamış, ekonomik ve ticari ilişkilerde önemli bir canlanma yaşanmıştır. Doğal gaz tedariki ve turizm gibi alanlarda karşılıklı bağımlılık artmıştır.

Bugünü (Mayıs 2025):

• Karmaşık İşbirliği ve Rekabet: Günümüzde Türkiye ve Rusya, enerji (TürkAkım), savunma sanayii (S-400), ticaret ve turizm gibi alanlarda önemli işbirlikleri yürütmektedir. Ancak, Suriye, Libya ve Ukrayna gibi bölgesel çatışmalarda farklı çıkarlara sahip olmaları nedeniyle zaman zaman gerilimler de yaşanmaktadır.
• Ekonomik Bağımlılık: Türkiye, doğal gaz ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya’dan karşılamaktadır. Rus turistler de Türkiye turizmi için önemli bir gelir kaynağıdır. Bu ekonomik bağımlılık, ilişkilerde dengeleyici bir unsur olmasının yanı sıra, zaman zaman kırılganlıklara da yol açabilmektedir.
• Bölgesel Çatışmalardaki Farklı Tutumlar:
  • Suriye: Türkiye, Suriye’de Esad rejimine karşı muhalifleri desteklerken, Rusya rejimin en büyük destekçisidir. İdlib’deki durum ve terör örgütleriyle mücadele konularında zaman zaman ciddi anlaşmazlıklar yaşanmıştır.
  • Libya: İki ülke, Libya’daki iç savaşta farklı tarafları desteklemiştir.
  • Ukrayna: Türkiye, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü desteklemekte ve Rusya’nın Kırım’ı ilhakını tanımamaktadır. Ancak, Rusya ile olan ekonomik ve ticari ilişkilerini de sürdürmeye çalışmaktadır. Bu denge politikası, Batılı müttefikler tarafından zaman zaman eleştirilmektedir.
• Savunma Sanayii İşbirliği (S-400 Krizi): Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri alması, NATO müttefikleriyle ilişkilerinde ciddi bir krize yol açmıştır. ABD, Türkiye’ye yaptırımlar uygulamıştır. Bu durum, Türkiye’nin dış politika ve güvenlik stratejilerinde bir dönüm noktası olmuştur.
• Türk Devletleri Teşkilatı: Türkiye’nin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile ilişkilerini geliştirme çabaları, Rusya tarafından zaman zaman dikkatle izlenmektedir.

Geleceği:

Türkiye-Rusya ilişkilerinin geleceği, çeşitli faktörlerin etkisi altında şekillenecektir:

• Ekonomik İlişkilerin Seyri: Enerji fiyatları, ticaret hacmi ve turizmdeki gelişmeler, ilişkilerin temelini oluşturmaya devam edecektir. Karşılıklı ekonomik çıkarların korunması, işbirliğinin sürmesini sağlayabilir.
• Bölgesel Çatışmaların Evrimi: Suriye, Libya ve Ukrayna gibi bölgelerdeki gelişmeler, iki ülke arasındaki gerilimleri artırabileceği gibi, ortak zemin bulunması halinde işbirliği imkanları da doğurabilir.
• Türkiye’nin Batı ile İlişkileri: Türkiye’nin NATO ve diğer Batılı ülkelerle olan ilişkilerinin geleceği, Rusya ile olan denge politikasını etkileyebilir. Batı ile ilişkilerin iyileşmesi, Rusya ile olan manevra alanını daraltabilir.
• Rusya’nın Uluslararası Konumu: Rusya’nın Ukrayna savaşı sonrası uluslararası alandaki konumu ve Batı ile ilişkileri, Türkiye’nin Rusya’ya yaklaşımını etkileyebilir.
• İç Siyasi Dinamikler: Her iki ülkedeki iç siyasi gelişmeler ve liderlerin tutumları, ilişkilerin yönünü belirlemede önemli rol oynayacaktır.

Olası Senaryolar:

• Pragmatik İşbirliğinin Devamı: İki ülke, karşılıklı ekonomik çıkarlarını ön planda tutarak belirli alanlarda işbirliğini sürdürebilirken, farklı çıkar çatışmalarında ihtiyatlı bir denge politikası izleyebilir.
• Gerilimlerin Artması: Bölgesel anlaşmazlıkların derinleşmesi, ekonomik sorunlar veya dış politika tercihleri nedeniyle ilişkilerde gerilimler artabilir.
• Sınırlı Normalleşme/İyileşme: Özellikle Batı ile ilişkilerde yaşanan sorunlar nedeniyle Türkiye, Rusya ile ilişkilerini belirli ölçüde daha da yakınlaştırabilir. Ancak, temel çıkar farklılıkları nedeniyle tam bir stratejik ortaklık beklenmeyebilir.

Sonuç olarak, Türkiye-Rusya ilişkileri, gelecekte de karmaşık ve dinamik bir yapısını koruyacaktır. İki ülke arasındaki ekonomik bağımlılık ve bölgesel çıkarların kesişim noktaları işbirliğini teşvik ederken, derin tarihi rekabet ve farklı jeopolitik vizyonlar zaman zaman gerilimlere yol açabilecektir. Türkiye’nin denge politikası ve bölgesel gelişmeler, bu ilişkinin gelecekteki seyrini belirlemede kilit rol oynayacaktır.