Mehmet Zülfi CAMKURT
Özel bina inşaat ile yüklenim konusu işleri yapan işverenlerin yeterli işçilik bildirip bildirmediğine yönelik Kurum’ca araştırma yapılmaktadır.
Araştırma işlemi, hakediş bedeline veya özel bina yaklaşık maliyet bedeline Kurum’ca (2) belirlenen işçilik oranının uygulanması suretiyle hesaplanan matrahtan yapılan bildirimlerin düşülmesi suretiyle yapılmaktadır. İşverenin işçilikli faturalarının olduğuna yönelik iddiada bulunması halinde ise, konu denetim elemanları tarafından incelenmekte ve inceleme sonucuna göre yine belirlenen oranlar kullanılmak suretiyle bildirilmesi gerekli işçilik miktarı bulunmaktadır.
Çalışma hayatında devamlı ve mevsimlik işyerleri önemli bir yere sahiptir. Faaliyeti belirli bir süreye bağlı olmayan veya süreyle sınırlandırılamayan, esas itibariyle çalışma anlamında sürekliliğin esas olduğu işyerleri “devamlı işyeri”; işyerinde yürütülen faaliyetin niteliğine göre işçi sayısının yılın belirli dönemlerinde arttığı belirli dönemlerinde azaldığı, bir başka deyişle yıl boyunca aynı sayıda işçi çalıştırmaya elverişli bulunmayan işyerleri ise “mevsimlik işyeri” olarak adlandırılır.
Devamlı ve mevsimlik işyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının bildirilip bildirilmediğine yönelik olarak, işyerlerinin yapısı ve faaliyet durumları itibariyle bir oran belirlenmesi ve uygulanması olanaklı değildir. Bu işyerlerinden yeterli işçiliğin bildirilip bildirilmediği, bizzat Kurum denetim elemanları tarafından yapılan incelemelerin sonucuna göre tespit edilmektedir. Kurum denetim elemanları; işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alarak yapacakları incelemelerle tespit etmektedirler (3).
Kurum denetim elemanları devamlı ve mevsimlik işyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespit yöntemlerinden birisi de “emsal-benzer işletmelerden edinilen bilgiler”in kullanılmasıdır. Yazımızda, Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitinde, emsal işletmelerden edinilen bilgilerin bir yöntem olarak kullanılmasının usul ve esasları üzerinde durulacaktır.
II- ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİNİN DAYANAĞI, YÖNTEM VE AŞAMALARI
İşyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitine yönelik incelemelerin yasal dayanağı 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 130. maddesi (4) ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun (5) 85. maddesi hükümleridir. Söz konusu Kanun maddelerine göre, işverenlerin Kurum’a, emsaline, yapılan işin nitelik, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütülmesi için gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin (6) veya prime esas kazanç tutarının altında (7) bildirimde bulunduğunun Kurum’ca saptanması halinde; işin yürütülmesi için gerekli olan asgari işçilik miktarı, yapılan işin niteliği, bünyesinde kullanılan teknoloji, iş yerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan işçi sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlar tarafından aşağıda belirlenen yöntemlere göre tespit edilmektedir.
a- Emsal-benzer işletmelerden tespit edilecek bilgiler,
b- Meslek veya kamu kuruluşlarından alınan bilgiler,
c- Karinelerden yararlanma,
d- İşveren veya sigortalıların beyanları,
e- İşyeri kayıtlarından tespit edilen bilgiler,
f- Diğer bilgiler.
Yukarıda belirlenen yöntemlerin asgari işçiliğin tespitine yönelik incelemelerde kullanılması asıl olmakla birlikte, bu yöntemlerin uygulanamadığı durumlarda; Kurul Başkanlığı’nın iznine bağlı olarak denetim elemanları tarafından başka yöntemler de uygulanabilmektedir (8). Yine, bu yöntemlerin sadece birisi denetlenen işyerine uygulanabileceği gibi, inceleme aylarının her birine ayrı denetim yönteminin uygulanması da mümkündür.
Asgari işçilik miktarının tespit yetkisi ve yöntemiyle ilgili pek çok Yargıtay kararında 506 sayılı Kanun’un 130. maddesine atıfta bulunulmuştur. Yüksek mahkemenin kararlarında; Kurum’un yapılan işin niteliğini, işi tamamlama süresini, işyeri koşullarını, işyeri bünyesinde kullanılan teknolojiyi, iş yerinin büyüklüğünü, benzer işletmelerde çalıştırılan işçi sayısını, istihkak tutarlarını, kısaca, işçilik bildirilmesi gereken tüm verileri gözetmek, gerekirse benzerleriyle kıyaslama ve yerinde bizzat denetim yapmak suretiyle asgari işçilik ücreti oranını ve bildirilmesi gereken en az işçilik miktarını saptamak zorunda olduğu, eksik işçilik bildirimin ancak bu şekilde ortaya çıkacağı hüküm altına alınmıştır (9).
III- EMSAL İŞLETMELERDEN EDİNİLEN BİLGİLERİN ASGARİ İŞÇİLİĞİN TESPİTİNE YÖNELİK İNCELEMELERDE DEĞERLENDİRİLMESİ
A- EMSAL İŞLETMELERİN BELİRLENME ESASLARI
Bilindiği üzere, aynı sektörde faaliyet gösteren ve aynı tür mal veya hizmet üretimi yapan işletmeler arasında üretim teknolojisi, girdi kullanım miktarı, üretim miktarı, çalışma şartları, personel sayısı gibi konularda birçok benzerliklerin bulunması mümkün olabilmektedir. Bu benzerliklerden yola çıkılarak bir işyerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespiti bir yöntem olarak uygulanmaktadır.
Nitelik ve nicelik olarak benzer özellikleri taşıyan, daha açık bir ifadeyle; aynı çevrede bulunan, aynı cins mal veya hizmet üretimi yapan, makine ve araç-gereç sayıları bakımından denklik veya orantılılık bulunan, kullanılabilir kapasitesi ile kullanılan kapasitesi (fiili üretim miktarları) birbirine yakın veya orantılı olan işyerleri “emsal işletme” olarak tanımlanır.
İnceleme konusunu teşkil eden işyerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçiliğin tespitine yönelik, benzer işletmelerle ilgili bilgilerin kullanılabilmesi öncelikle emsal işletmelerin doğru olarak belirlenmesine bağlıdır. Emsal işletmelerin tespit edilmesi ciddi ve kapsamlı bir ön çalışma gerektirmektedir. Emsal işletmeler, öncelikle prim belgelerini Kurum’a sürekli ve düzenli veren, sigortalı sayılarında çokça azalıp çoğalma olmayan, işyerinde çalıştırılan sigortalılar için zorunlu haller (istirahatli kalma, işe giriş-çıkış vb.) dışında aylık tam gün çalışma bildirilen, yerel denetimlerde bildirimi yapılmamış sigortalısına rastlanılmayan işyerleri arasından seçilmektedir (10).
Emsal işletme tanımından yola çıkarak, benzer işletme olarak seçilecek işletmelerde aşağıda belirtilen hususların bir arada bulunması gerektiği söylenebilir.
1- İnceleme Konusu İşyeriyle Benzer İşletmelerin Aynı Çevrede Bulunması
İşletmeler, aynı cins mal veya hizmet üretimi yapmakla birlikte, kurulu bulundukları yerlerin ekonomik, sosyal, kalkınmışlık durumlarına göre farklılıklar arz edebilirler. Emsal işletme olarak seçilen işyerlerinin, inceleme konusu işyeriyle aynı çevrede bulunması incelemenin sonuçlarının sağlıklı ve tutarlı olması bakımından oldukça önemlidir. Bu nedenle de, emsal işletmelerle inceleme konusu işyerinin aynı çevreden olmasına özen gösterilmekte; olanaklı olması halinde öncelikle aynı ilçede, değilse aynı ilde benzer nitelikleri taşıyan işletmelerin var olup olmadığı araştırılmaktadır. Farklı illerde kurulu bulunan işyeri veya işyerlerinin emsal işletme olarak seçilmesi halinde, düzenlenecek raporda bu seçilme nedenleri açıklanmaktadır.
a- İşyerlerinde Üretilen Mal veya Hizmetlerin Aynı Cins Olması
Emsal işletme olarak seçilen işyerlerinde üretilen mal veya hizmetlerin aynı cins olması gerekmektedir. İnceleme konusu işyerinde üretilen mal veya hizmet çeşitlerinden kısmen dahi farklı mal veya hizmet üreten işletmelerin emsal işletme olarak kabulü mümkün değildir. Örneğin, inceleme konusu işyerinin sadece çelik tel üretmesi halinde, hem çelik tel hem de sac soba üreten bir işyerinin benzer işletme olarak seçilmesi incelemenin sonuçlarının doğrululuğunu tartışılabilir hale getirebilir. Bu nedenle de, emsal işletme olarak seçilmemesi gerekmektedir.
b- İşyerleri Arasında Teknoloji ve Üretim Araç Sayılarının Denkliği
İşletmelerin kurumsal, kullanılabilir ve kullanılan kapasiteleri mal veya hizmet üretiminde kullanılan makine, araç ve gereçlerle doğru orantılıdır. Emsal işletme olarak seçilecek işyerleri makine, araç ve gereçler bakımından denk veya orantılı olmalıdır. İşyerlerinin sahip olduğu makine, araç ve gereçler arasındaki orantısızlıklar çalıştırılacak işçi sayısını da etkileyecektir.
İşletmelerin üretim araçlarının teknolojisi ile üretim yapısındaki farklılıklar, üretim sürecinde farklı sayıda personel çalıştırılmasını ve bu kişilere de değişik ücret ödenmesi sonucunu doğurabilir. Açıklanan nedenlerle, emsal işletme olarak seçilecek işyerlerinin inceleme konusu işyeriyle üretim teknolojisi ve üretim araçları bakımından denkliğe sahip olmasına dikkat edilecektir.
c- Mal veya Hizmet Üretim Kapasiteleri ile Gerçekleşen Üretim Miktarları Arasındaki Denklik
İşletmelerin kullanılabilir kapasiteleri ile fiilen kullanılan kapasiteleri; işyerinde yapılan işin niteliği, işletmede kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü (kullanım alanı, makine, araç ve gereçler) ile doğrudan ilgilidir. İnceleme konusu işyeri ile emsal işletme olarak seçilecek işyerlerinin meslek kuruluşlarından onaylı kapasite raporlarında üretim kapasitesiyle ilgili hususlar karşılaştırılmalı, işyerlerinde yapılacak durum tespitlerinde kapasite raporlarında yazılı hususların doğruluğu teyit edilmelidir.
Bilindiği üzere, işletmeler çeşitli nedenlerden dolayı kullanılabilir kapasitelerinin tamamını, üretime kanalize edemeyebilmektedirler. Bir başka deyişle, işletmeler çoğu zaman atıl kapasite ile çalışmaktadırlar. Bundan dolayı, emsal işletme seçimi yapılırken işyerlerinin kullanılabilir kapasitelerinin yanında kullanılan kapasitelerinin (gerçekleşen üretim) mutlaka göz önüne alınması gerekmektedir. İşyerlerinin üretim kapasitesi anlamında denkliği, her zaman ve her işyeri için gerekli olan işçi sayısının, çalışma süresinin veya en az işçilik miktarının da denk olacağı anlamına gelmez. İşyerlerinin kurulu bulundukları yerler, sipariş alma, servis, ithalat-ihracat gibi durumlar kapasitesi ve gerçekleşen üretim denk olan işletmelerde farklı sayı, süre ve ücretle işçi çalıştırılmasını gerektirebilir.
Özetlenecek olunursa; mal veya hizmet üretim kapasiteleri ile gerçekleşen üretim miktarları birbirine denk olmayan veya oranlanamayan işyerleri, yapılacak incelemelerde doğru sonuçların alınmasını sağlamayacağından emsal işletme olarak seçilmemektedir. İnceleme konusu işyeri ile emsal işletme olarak seçilecek işyerlerinin kullanılan kapasitelerinin yanında gerçekleşen üretimleri de dikkate alınmaktadır.
B- EMSAL İŞLETMELERDEN ELDE EDİLECEK BİLGİLERE GÖRE ASGARİ İŞÇİLİK MİKTARININ TESPİT YÖNTEMİNİN ESASLARI
İnceleme konusu işyerindeki üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesi için yürütülen tüm çalışmalar anlamında nitelik olarak emsal özellikler taşıyan ve bu bağlamda, üretim kapasitesi ile fiili mal veya hizmet üretim miktarları bakımından aralarında orantılılık (denklik, eşitlik) bulunan işyerlerinden Kurum’a bildirilen prime esas kazanç tutarlarının ve/veya işçi sayıları esas alınmak suretiyle, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı tespiti yapılabilir.
Emsal işletme seçimi yapılırken, Kurum’a tescilli işyeri dosyaları ayrıntılı olarak incelendikten sonra seçilen işyerleriyle inceleme konusu işyerinin kapasite raporları temin edilmektedir. İşyeri dosyasından tespit edilen hususlar ile kapasite raporundaki bilgiler karşılaştırılmakta, inceleme konusu işyeri ve emsal işletme olarak seçilen işyerlerinin fiili durumlarının tespitine yönelik işyerlerinde ayrı ayrı yerel denetimler yapılmaktadır. İşyeri dosyalarındaki bilgileri ile işyerlerinin fiili çalışma durumları ve üretim kapasiteleri hakkında sahip olunan bilgiler tek başına asgari işçilik incelemesi için yeterli değildir. Bunların yanında, emsal işletme olarak seçilen işyerlerinin fiili mal veya hizmet üretim durumlarının da saptanması gerekmektedir. Bu nedenle de, asgari işçilik miktarının tespitinde esas alınan üretimde kullanılan girdi miktarları ile çıktı miktarlarının tespitine yönelik olarak emsal işletme olarak seçilen işyerinin kayıt ve belgelerinin de incelenmesi gerekmektedir.
İşyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitine yönelik yapılan denetimler kapsamında, diğer denetimlerden farklı olarak (11) denetime tabi süreye ait tüm kayıt ve belgelerin incelenmesi esastır. Bu nedenle, incelemeyi yapacak denetim elamanı tarafından işyerlerinin faaliyette bulunduğu sektörel mevzuat da göz önünde bulundurulmak suretiyle Kurum tarafından oluşturulmuş tebligat yazısı formu kullanılarak inceleme konusu işyeriyle ilgili tüm kayıt ve belgeler (12) istenilmektedir.
Devamlı ve mevsimlik işyerlerinden Kurum’a yeterli işçilik bildirilip bildirilmediğinin tespiti kapsamında işyeri kayıt ve belgeleri üzerinde yapılacak incelemeler; öncelikle yasal defterlerin tasdik durumları, kayıtların defterlere usulüne uygun olarak intikal ettirilip ettirilmediği, ücret ödeme belgelerinin yönetmelikte belirtilen hususları içerir şekilde düzenlenip düzenlenmediği, inceleme dönemi aylarında Kurum’a yapılan bildirimlerin (SPEK tutarları, sigortalı ve çalışma gün sayıları) gerçeği yansıtıp yansıtmadığı, sigortalıların Kurum’a bildirimlerinin yasal süresinde yapılıp yapılmadığı gibi genel hususların saptanması amacıyla incelenir. Bu genel hususların yanı sıra; işyerinin üretim kapasitesi, üretim araçları ve araçların özellikleri, teknolojisi (emek yoğun, makine yoğun vb.), büyüklüğü, üretimde kullanılan girdi miktarları (enerji, hammadde, yardımcı madde, yakıt vb.), fiili üretim miktarları (mamul ve yarı mamul), işyerinin çalışma sistemi (vardiya sayıları, günlük çalışma süreleri vb.), işyerinde çalıştırılan işçilerin sayıları ve nitelikleri (mühendis, usta, işçi çırak vb.), işyerinde çalışanlara ödenen en az-en çok ücretler, inceleme döneminde üretim faaliyetine ara verilip verilmediği, faaliyetin herhangi bir nedenle durup durmadığı, işyerinin terki, tasfiyesi ve devri gibi bir durumun olup olmadığı, işyerinde grev, lokavt uygulanıp uygulanmadığı, işçilerin ücretsiz izne ayrılıp ayrılmadığı ve sıhhi izin kullanıp kullanmadığı, hususları da tespit edilmektedir (13).
Emsal işletme olarak seçilen işyerlerinin kayıt ve belgelerinin inceleme dönemi, denetim konusu işyerinin dönemiyle paralel olmalıdır. Hem inceleme konusu işyerinden hem de emsal işletme olarak seçilen işyerlerinden Kurum’a yapılan bildirimler birbiriyle karşılaştırılmaktadır. Bunun yanı sıra Kuruma’ yapılan bildirimler, işyerlerinin gerçekleşen üretim miktarları ve girdi kullanım miktarlarıyla da ayrıca karşılaştırılmaktadır. Buna göre, inceleme konusu işyerinden aynı dönemde yapılan bildirimler de göz önünde bulundurularak emsal işletme olarak seçilen işyerlerinden inceleme dönemi aylarında Kurum’a yapılan bildirimlerden;
a- Prime esas en yüksek kazançlar toplamı (14),
b- İnceleme dönemi aylarındaki ortalama işçi sayısı (15) ve 506 sayılı Kanun veya 5510 sayılı Kanun’a göre belirlenen asgari günlük kazançtan az olmamak kaydıyla, 4957 sayılı İş Kanunu gereği 16 yaşından büyük işçiler için saptanan asgari günlük kazancın 30 günlük tutarı,
Kıstaslarından uygun olanı gerekçesi de belirtilmek suretiyle Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitinde dikkate alınmaktadır.
İşin yürütümü için gerekli olduğu aylık olarak saptanan asgari işçilik miktarının ilgili ayda Kurum’a bildirilen prime esas kazançlar tutarından fazla olan kısmı ek tahakkuk miktarını teşkil etmekte, incelemesi yapılan ayda Kurum’a bildirilen prime esas kazançlar toplamının, işin yürütümü için gerekli olduğu belirlenen asgari işçilikten fazla olması halinde, ek tahakkuk yapılması söz konusu olmamaktadır.
Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespiti sırasında, eksik bildirim olduğu tespit edilen inceleme ayları için yukarıda belirtilen hesaplama yöntemlerinden, müfettişçe inceleme konusu işyerine uygun olduğu sonucuna varılan kullanılabilir. Hesaplama işlemi sırasında, mevsimlik işlerde, zorunlu nedenlerle çalışmanın daraldığı aylar için yapılacak tespitler çalışmanın genişlediği, çalışmanın genişlediği aylar için yapılacak tespitler çalışmanın daraldığı aylar için uygulanmamaktadır. Bir başka deyişle, inceleme konusu işyeriyle emsal işletmelerdeki çalışmanın mevsimsel dalgalanma durumları dikkate alınmaktadır (16).
IV- SONUÇ
Devamlı ve mevsimlik işyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitine yönelik, Kurum denetim elemanları tarafından uygulanan yöntemlerden birisi de emsal-benzer işletmelerden edinilen bilgilerin kullanılmasıdır. Emsal işletmelerden edinilecek bilgilere göre, Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının hesaplanmasında benzer işletmelerin belirlenmesi noktasında birtakım zorluklar bulunmaktadır. Ancak, uygulama noktasındaki bu zorluklar, bu yöntemin işyerlerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitinde bir yöntem olarak kullanılmasını ortadan kaldırmamaktadır.
Emsal işletmelerin inceleme konusu işyeriyle aynı dönemde kullandıkları girdi miktarları, üretim miktarları ve Kurum’a yaptıkları bildirimler (SPEK tutarları ve işçi/çalışma gün sayıları) denkliği/eşitliği dikkate alınarak; yapılacak oranlama ve hesaplamalarla inceleme konusu işyerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı saptanmaktadır.
* Sigorta Müfettişi, Yönetim Organizasyon Uzmanı
(1) Bu yazının hazırlanmasında Sigorta Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın genel yazı, iç emir ve talimatlarından yararlanılmıştır.
(2) Yazıda Kurum ifadesi, Sosyal Sigortalar Kurumu, Sosyal Güvenlik Kurumu anlamlarını kapsayacak şekilde kullanılacaktır.
(3) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, md. 130, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, md. 85
(4) 4958 sayılı Kanun’un 49. maddesiyle eklenen ve 06.08.2003 tarihinden itibaren geçerli olan hükümler.
(5) 31.05.2006 tarihinde kabul edilip, 16.06.2006 tarih, 26200 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmış olup, yürürlük tarihi 01.01.2007 olarak öngörülmüş idi. Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin 30.12.2006 tarih, 26392 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 15.12.2006 tarih, E. 2006/111, K. 2006/112 sayılı Kararıyla anılan 5510 sayılı Kanun’un bazı hükümlerinin iptal edilmesi üzerine; 26.12.2006 tarih, 26391 sayılı mükerrer Resmi Gazete’ de yayımlanan 5565 sayılı 2007 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunuyla anılan Kanun’un yürürlük tarihi 01.07.2007 olarak değiştirilmiştir.
(6) İşin yürütümü için gerekli olduğu tespit edilen işçi/gün sayısına göre hesaplanan aylık işçi/gün sayısı ile Kurum’a bildirilen sigortalıların prim ödeme gün sayısının karşılaştırılarak eksik bildirimin tespitinde; çalıştığı tespit edilen işveren, şirket ortakları, işverenin ücretsiz çalışan eşi, sigortalılık niteliği olmamakla beraber çırak düzeyinde üretime katkıda bulunan çocuklar ile ödünç iş ilişkisi kapsamında çalışanlar da dikkate alınmaktadır.
(7) İşyerinde çalışan işçilere unvan, eğitim, kıdem vb. niteliklerine göre ödenen brüt ücretlerin, Kurum’a bildirilen sigorta primine esas kazanç tutarlarının üst sınırından fazla olması halinde; Kurum’a bildirilmesi gereken prime esas kazanç tutarlarının tespitinde çalışanlara fiilen ödenen ücretlerin brüt tutarlarının esas alınması gerekmektedir.
Kuruma bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespitine yönelik olarak yapılacak denetimlerde, 506 sayılı Kanun’un değişik 79. maddesinin yedinci fıkrası ve 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin sekizinci fıkrası gereğince kayden ve/veya fiilen tespitler sonucu hizmet kazandırılan sigortalılar için Kurum’a verilmesi gerektiği önerilen prim belgelerinin muhteviyatı prim tutarları, Kurum’a yapılan bildirim kapsamında kabul edilmektedir.
(8) Nitekim, otel işletmelerinin genel denetimi kapsamında Kuruma bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının tespitine yönelik olarak “İş Analizi Yöntemi”, Kurum denetim elamanları tarafından kullanılmaktadır.
(9) Yrg. 21. HD.’nin, 20.11.1995 tarih ve E. 1995/4928, K. 1995/7106 sayılı; Yrg. 21. HD.’nin, 15.09.2003 tarih ve E. 2003/5851, K. 2003/6675 sayılı; Yrg. 21. HD.’nin, 01.07.2004 tarih ve E. 2004/5827, K. 2004/6475 sayılı; Yrg. 10. HD.’nin, 02.12.2004 tarih ve E. 2004/6719, K. 2004/11234 sayılı; Yrg. 10. HD.’nin, 24.05.2005 tarih ve E. 2005/4221, K. 2005/5544 sayılı; Yrg. 10. HD.’nin, 29.09.2005 tarih ve E. 2005/3994, K. 2005/9572 sayılı Kararları.
(10) Gerek inceleme konusu olan ve gerekse de emsal olarak seçilen işyerlerinin faaliyetleri bir bütün olarak ele alınıp incelendiğinden; varsa işyerlerindeki aracılar için ayrıca asgari işçilik miktarı tespiti yoluna gidilmemekte, aracı bildirimleri veya bildirim eksiklikleri, asıl işveren bildirimleri ile birlikte dikkate alınmaktadır.
(11) Gerek Kurum ünitelerinden ve gerekse değişik mercilerden gelen ve belirli bir konuya dair denetim gerekçelerindeki hususların tespitine yönelik olarak yapılan incelemeler konuyla sınırlıdır. Bu nedenle de, işyerlerine ait kayıt ve belgeler de konuyla ilgili olarak istenilerek incelenmektedir. Bir başka deyişle, işyerine ait kayıt ve belgelerin tümü değil, denetimin amacına ve ulaşılmak istenen sonuca yönelik olanlar incelenmektedir.
(12) Yasal defterler (İşletme Defteri, Yevmiye Defteri, Karar Defteri, Defter-i Kebir), Ücret ödeme belgeleri (ücret ödeme bordroları, ücret hesap pusulaları, gider pusulaları vd.), Gelir ve gider belgeleri (faturalar, makbuzlar vb.), İşyeri bildirgesi, aylık sigorta prim bildirgeleri, dört aylık sigorta prim bordroları, aylık prim ve hizmet belgeleri, sosyal güvenlik destek prim bordroları, sigortalı işe bildirgeleri, Muhtasar beyannameler, Bölge Çalışma Müdürlüğüne Verilen İşçi Bildirim Listeleri, İşçi Özlük Dosyaları ve incelenmesine karar verilen diğer tüm kayıt ve belgeler.
(13) Mehmet Zülfi CAMKURT, “Kuruma Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik Miktarının Tespitinde Meslek veya Kamu Kuruluşlarından Alınan Bilgilerin ve Özellikle “Kapasite Raporları”nın Değerlendirilmesi”, E-Yaklaşım, Ocak 2007, Sayı: 169, s. 382-393
(14) Her ne kadar Sigorta Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın 2003/1 sayılı İç Emirlerinde inceleme dönemi aylarında emsal işyerlerinden Kuruma bildirilen “prime esas en yüksek kazançlar toplamı”nın yapılacak değerlendirmelerde esas alınması gerektiği belirtilmekte ise de; düşüncemize göre inceleme konusu işyerinden Kurum’a bildirilmesi gereken asgari işçiliğin tespitinin amaçlanmış olması nedeniyle, emsal işyerlerinden bildirilen asgari SPEK bildirimlerinin esas alınması gereklidir. Aksi durumda, emsal olarak alınan işyerlerinden de Kuruma yeterli işçiliğin bildirilmediği bir anlam çıkacak olup; bu ise işyerinin emsal özelliğini ve incelemede esas alınması özelliğini tartışmalı hale getirecektir.
(15) Yine, anılan İç Emirde “ortalama işçi sayısı”nın alınması gerektiği belirtilmekte ise de; dipnot 10’ da belirtilen çekincelerden dolayı, ortalama işçi sayısı değil emsal işyerlerinden Kuruma bildirilen “en az çalışan işçi sayısı”nın esas alınması gerektiğini düşünmekteyiz.
(16) Prim borçları aylık olarak tahakkuk ettirildiğinden, eksik bildirimde bulunulduğu saptanan aylar tek tek göz önüne alınmakta asgari işçilik hesaplaması her ay için ayrı ayrı yapılmaktadır. Çalışmanın tam olduğu aylarda her ay 30 gün, herhangi bir nedenle (işe ay ortasında başlanılması, işin terki, çalışmaya ara verilmesi, devir, intikal vb.) kıst çalışılan aylar, çalışılan gün sayısı kadar dikkate alınmakta, işin yürütümü için gerekli olduğu saptanan bir günlük ücretin (30) ile çarpılması sonucu elde edilen miktar, Kuruma bildirilmesi gereken aylık prime esas kazanç tutarı olarak kabul edilmektedir.
