Türkiye’nin milli güvenlik stratejisini belirleyen faktörler, ülkenin varlığını, bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü, anayasal düzenini ve milli menfaatlerini her türlü tehdit ve tehlikeye karşı koruma amacını güden kapsamlı bir çerçeve oluşturur. Bu stratejiyi şekillendiren çok sayıda içsel ve dışsal faktör bulunmaktadır:
1. Jeopolitik Konum ve Çevre:
- Stratejik Kavşak Noktası: Türkiye’nin Avrupa ve Asya kıtalarının kesişim noktasında, stratejik öneme sahip deniz yolları (İstanbul ve Çanakkale Boğazları) üzerinde yer alması, onu bölgesel ve küresel güç mücadelelerinin odağı haline getirir.
- Çevreleyen Bölgelerdeki İstikrarsızlıklar: Balkanlar, Karadeniz, Akdeniz, Orta Doğu ve Kafkaslar gibi Türkiye’nin yakın coğrafyasındaki siyasi ve askeri çatışmalar, terörizm, sınır anlaşmazlıkları ve bölgesel güç rekabetleri milli güvenliği doğrudan etkiler.
- Doğal Kaynaklara Erişim ve Enerji Koridorları: Bölgedeki enerji kaynaklarına erişim ve enerji nakil hatlarının güvenliği, Türkiye’nin ekonomik ve dolayısıyla milli güvenliği için kritik öneme sahiptir.
2. İç Siyasi ve Sosyo-Ekonomik Faktörler:
- Siyasi İstikrar ve Yönetim Anlayışı: Güçlü ve istikrarlı bir siyasi yapı, milli güvenlik stratejisinin etkin bir şekilde uygulanması için temel gerekliliktir. Yönetim anlayışı, demokratik değerlere bağlılık ve hukukun üstünlüğü gibi unsurlar da milli güvenliğin iç boyutunu şekillendirir.
- Ekonomik Güç ve Bağımsızlık: Güçlü ve bağımsız bir ekonomi, savunma sanayii, teknolojik kapasite ve genel refah düzeyi milli güvenliğin temelini oluşturur. Ekonomik kırılganlıklar ve dışa bağımlılıklar milli güvenliği zayıflatabilir.
- Toplumsal Birlik ve Bütünlük: Etnik, dini veya ideolojik ayrılıkların olmadığı, toplumsal barışın ve dayanışmanın hakim olduğu bir ülke, iç tehditlere karşı daha dirençlidir.
- Demografik Yapı ve İnsan Kaynakları: Nitelikli ve iyi eğitilmiş bir insan kaynağı, milli güvenlik stratejisinin gerektirdiği teknolojik ve askeri kapasitenin geliştirilmesi için önemlidir.
3. Dış Politika ve Uluslararası İlişkiler:
- Uluslararası İttifaklar ve Taahhütler: Türkiye’nin NATO üyeliği gibi askeri ittifaklar ve diğer uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülükleri, milli güvenlik stratejisini doğrudan etkiler.
- Bölgesel ve Küresel Aktörlerle İlişkiler: Komşu ülkeler, büyük güçler ve bölgesel/küresel örgütlerle olan ilişkilerin niteliği, Türkiye’nin karşı karşıya olduğu tehdit ve fırsatları belirler.
- Uluslararası Normlar ve Hukuk: Türkiye’nin uluslararası hukuk ve normlara saygısı, dış politikasını ve dolayısıyla milli güvenlik stratejisinin meşruiyetini etkiler.
4. Askeri ve Teknolojik Kapasite:
- Güçlü ve Modern Bir Ordu: Caydırıcı güce sahip, iyi eğitimli ve modern teçhizatla donatılmış bir ordu, milli güvenliğin temel unsurlarından biridir.
- Savunma Sanayii ve Teknoloji Geliştirme: Kendi savunma ihtiyaçlarını karşılayabilen ve teknoloji geliştirebilen bir savunma sanayii, dışa bağımlılığı azaltır ve milli güvenliği güçlendirir.
- Siber Güvenlik: Dijitalleşen dünyada, kritik altyapıların ve bilgi sistemlerinin siber tehditlere karşı korunması milli güvenliğin hayati bir parçasıdır.
5. İdeolojik ve Kültürel Faktörler:
- Milli Kimlik ve Değerler: Milli birliğin ve bütünlüğün korunması, ortak değerlere sahip çıkılması ve milli kimliğin güçlendirilmesi, iç tehditlere karşı direnci artırır.
- Atatürk İlke ve İnkılapları: Türkiye Cumhuriyeti’nin temel değerleri ve yönelimleri, milli güvenlik stratejisinin ideolojik çerçevesini oluşturur.
Bu faktörlerin dinamik etkileşimi sonucunda Türkiye, milli güvenliğini sağlamak ve çıkarlarını korumak amacıyla kapsamlı ve çok boyutlu bir strateji izlemektedir. Bu strateji, askeri, siyasi, ekonomik, sosyal ve diplomatik araçların koordineli bir şekilde kullanılmasını içerir ve bölgesel/küresel gelişmeler ile iç dinamiklere göre sürekli olarak güncellenir.
