İlhan İŞMAN

Küresel Regülasyon, Doğa-odaklı Finans ve Operasyonel Dönüşümün Kurumsal Stratejiye Entegrasyonu

Özet

Bu makale, 2024–2025 döneminde kurumsal sürdürülebilirlik alanının “yeni normal”ini şekillendiren makro trendleri; regülasyon mimarisindeki yakınsama ve sadeleşme, doğa-sermayesi odaklı açıklamalar, karbon-yoğun tedarik zincirlerinin sınırda fiyatlanması, veri-yönetişim/güvence disiplinleri ve kurumsal yönetim standartlarının evrimi başlıklarında sistematik olarak ele almaktadır. Bulgular, raporlama rejimlerinin küresel ölçekte hizalanırken (CSRD–ESRS, ISSB) aynı zamanda bölgesel belirsizlikler (ABD SEC iklim açıklaması) ürettiğini; finansal piyasalarda doğa riskinin TNFD çerçevesiyle hızla kurumsallaştığını; AB CBAM geçiş döneminin karbon fiyat sinyalini reel sektöre ve dış ticarete gömdüğünü; veri kalitesi ve güvencesinin yatırımcı güveni için kritik eşiğe geldiğini göstermektedir. Politika önerileri, kurumların “uyum-merkezli” yaklaşımdan “değer-yaratım ve risk-fiyatlama” temelli geçiş planlarına pivot etmesini, yönetim kurulu gözetimini ve çok boyutlu paydaş iletişimini güçlendirmesini önermektedir.

1. Giriş: Regülasyonun stratejik etkisi

2025, AB Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) kapsamında ilk zorunlu raporlama döneminin (2024 mali yılı verilerine dayanarak) başlamasıyla sürdürülebilirlik raporlamasında yapısal bir dönüm noktasıdır; şirketler Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) ile beyan yükümlülüklerini genişletmektedir.
Aynı eşikte, SEC’in Mart 2024’te nihai hâle getirdiği iklim açıklama kuralı yargı süreçleri nedeniyle askıya alınmış; 27 Mart 2025’te Kurul, kuralı savunmayı sonlandırmıştır. Bu durum, ABD’de federal düzeyde uygulama takvimine ilişkin belirsizlik yaratırken, çokuluslu şirketlerde “en sıkı standart” referanslı risk yaklaşımını öne çıkarmaktadır.

2. Yöntem

Çalışma, 2024–2025 tarihli birincil mevzuat/düzenleyici duyurular, üst düzey politika/standart belirleyici kurum raporları ve sektör araştırmalarına dayalı nitel bir literatür taraması yöntemini izlemektedir (AB Komisyonu, EFRAG, SEC, TNFD, OECD, S&P Global vb.). Bulgular, kesişen trendleri ve kurum-içi uygulama etkilerini kavramsal bir çerçevede özetlemektedir.

3. Bulgular ve Tartışma

AB’de CSRD kapsamındaki ESRS zorunluluğu yürürlükteyken, 2025 boyunca Komisyon’un “Omnibus Sadeleştirme Paketi” doğrultusunda EFRAG, veri noktalarını azaltan revizyon taslaklarını istişareye açtı. Bu, uyum maliyetlerini düşürme ve ISSB ile uyum alanlarını netleştirme hedefli bir “kaliteye odaklı” konsolidasyon dalgasına işaret ediyor.
Küresel düzeyde ise ISSB’nin S1–S2 temelli çerçevesi, bölge bazlı adaptasyonlarla yaygınlaşıyor; piyasa aktörleri CSRD/ISSB kesişim kümesini fiilî çıpa olarak kullanıyor. Sektör taramaları, şirketlerin veri talebindeki artışı ve yatırımcı tarafında karşılaştırılabilirlik beklentisini doğruluyor.

3.2. Doğa ve biyolojik çeşitlilik: TNFD’nin hızlanan kurumsallaşması

Doğa-sermayesi risklerinin finansal levhaya taşınması hızlanıyor. TNFD erken benimseyen kurum sayısı 2024 sonbaharında 500’ü aştı; 2025 durum raporu, sektörler arası veri kapsamını ve metodolojik olgunlaşmayı işaret ediyor. Bu, iklim odaklı beyanların “doğa boyutu” ile tamamlandığı, sermaye tahsisinde habitat ve su-risk metriklerinin önem kazandığı bir faza geçiştir.

3.3. Karbonun sınırda fiyatlanması ve tedarik zinciri etkisi: CBAM

AB’nin Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM), 1 Ekim 2023–31 Aralık 2025 arasında geçiş döneminde raporlama yükümlülüğü getirerek, 2026 sonrası mali yükümlülük fazına hazırlanıyor. Bu, demir-çelik, çimento, gübre, alüminyum, elektrik ve hidrojen gibi sektörlerde kapsam dışı bölgelerden ithalatta karbon yoğunluğunun fiyat sinyaline dönüşmesi demektir. Kuruluşlar için pratik sonuç: kapsam 1–2 verilerinin ürün seviyesinde izlenebilirliği ve tedarikçi angajmanı kritik önemdedir.

3.4. Veri bütünlüğü, güvence ve yatırımcı güveni

Raporlama hacmi arttıkça, veri yönetişimi ve güvencenin (assurance) yatırımcı güveninde belirleyici hâle geldiği görülüyor; kurumlar süreç olgunluğunu, iç kontrolleri ve teknoloji yığınını (ölçeklenebilir veri mimarileri, karbon muhasebesi sistemleri) güçlendiriyor. Küresel araştırmalar, şirketlerin hem CSRD hem ISSB ekseninde artan veri baskısını teyit ediyor. ABD’deki hukuki belirsizliklere rağmen, piyasa aktörleri hazırlıklarını sürdürerek “regülasyon-agnostik” veri kalitesi standardı arıyor.

3.5. Kurumsal yönetim ve stratejik entegrasyon

OECD’nin 2025 Kurumsal Yönetim Gerçekler Kitabı, sürdürülebilirlik çerçevelerinin G20/OECD İlkeleri ile uyumlu yönetişim yapılarına gömüldüğünü; yönetim kurullarının iklim/doğa riskini denetim, ücretlendirme ve risk iştahı beyanlarına entegre ettiğini ortaya koyuyor. Bu eğilim, sürdürülebilirliği operasyonel KPI’lardan sermaye tahsisine kadar “stratejik çekirdek”e yerleştiriyor.

4. Yönetişim ve Uygulama İçin Yol Haritası (Öneriler)

• İkiz uyumluluk stratejisi: ESRS ve ISSB’nin kesişimini temel alan, bölgesel farklılıkları “en yüksek ortak payda” prensibiyle kapsayan bir raporlama mimarisi tasarlayın; ABD’deki SEC belirsizliğini senaryo-planlama ile yönetin.

• Doğa riskinin entegrasyonu: TNFD’ye uyumlu risk tanımları ve metrik setleriyle; su, arazi kullanımı ve biyoçeşitlilik etkilerini iklimle entegre edin.

• Karbon yoğunluğu ve ticaret etkisi: CBAM ürün-ayakizi raporlaması için tedarikçi veri sözleşmeleri, ölçüm-doğrulama (MRV) protokolleri ve fiyatlandırma hükümleri oluşturun.

• Veri ve güvence: Finansal denetimle uyumlu iç kontrol çerçeveleri, veri kökeni (data lineage) ve üçüncü taraf güvencesi için yol haritaları hazırlayın; yatırımcı ilişkilerinde metrik–hikâye tutarlılığını yönetin.

• Yönetim kurulu gözetimi: Risk komitesi yetkilerini genişleterek geçiş planı, sermaye yatırımları ve teşvik sistemlerini sürdürülebilirlik hedefleriyle hizalayın.

Sonuç

Sürdürülebilirlik, 2025 itibarıyla “uyum maliyeti” olmaktan çıkarak rekabet gücü, sermaye maliyeti ve ticaret koşullarını belirleyen bir değer sürücüsüne dönüşmüştür. Regülasyonların sadeleşmesi ve küresel yakınsama kadar, doğa riskinin finansallaşması ve karbonun sınırda fiyatlanması da kurumsal stratejiyi yeniden çerçeveliyor. Bu yeni denklemde kazananlar, raporlama yükümlülüğünü veri kalitesi, güvence ve yönetişim üzerinden performans ve itibar sermayesine çeviren, yani sürdürülebilirliği “stratejik çekirdek”te yöneten kurumlardır.

Kaynakça

• Avrupa Komisyonu (DG FISMA). “Corporate sustainability reporting (CSRD) and ESRS.” Erişim: 2025.

• EFRAG. State of Play 2025 (PDF) – 2025, ilk zorunlu CSRD raporlama dönemi değerlendirmesi.

• S&P Global Sustainable1. “June 2025 – Where does the world stand on ISSB adoption?”

• Debevoise & Plimpton. “Overview of EFRAG’s ESRS Consultation” (3 Ekim 2025).

• Deloitte DART. “European Sustainability Omnibus and ESRS update” (21 Ağustos 2025).

• SEC (ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu). Basın Bülteni 2025-58: “SEC Votes to End Defense of Climate Disclosure Rules” (27 Mart 2025).

• AP News; Reuters; Wall Street Journal. SEC iklim açıklaması kuralına ilişkin yargı süreci ve geçici durdurma haberleri (Mart–Nisan 2024).

• TNFD. “Over 500 organisations… committed to TNFD-aligned reporting” (25 Ekim 2024); TNFD 2025 Status Report (Eylül 2025).

• Avrupa Komisyonu (DG TAXUD). “Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM): Transitional phase 2023–2025.”

• KPMG Insight. “CBAM implementation timeline (Transitional phase: Oct 2023–Dec 2025).”

• OECD. Corporate Governance Factbook 2025 – Sürdürülebilirlik ve kurumsal yönetim çerçeveleri.

• PwC. Global Sustainability Reporting Survey 2025 – veri talebi, yatırımcı beklentileri.