İki Devlet Tek Millet

Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler, “iki devlet, tek millet” düsturuyla özetlenebilecek derin tarihi, kültürel ve dilsel bağlara dayanmaktadır. Bu güçlü temel, ilişkilerin dününde, bugününde ve geleceğinde belirleyici bir rol oynamaktadır.

Dünü:

• Bağımsızlık Süreci ve İlk Tanıma: Türkiye, 30 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan’ı 9 Kasım 1991’de tanıyan ilk ülke olmuştur. Bu ilk adım, iki ülke arasındaki özel ilişkinin başlangıcını simgelemiştir. Diplomatik ilişkiler ise 14 Ocak 1992’de kurulmuştur.
• Karabağ Savaşı ve Türkiye’nin Desteği: Ermenistan’ın Dağlık Karabağ’ı işgali sırasında Türkiye, Azerbaycan’a siyasi ve manevi destek vermiştir. Bu dönemde Türkiye’nin Azerbaycan’ın yanında yer alması, iki ülke arasındaki dayanışmayı pekiştirmiştir.
• Askeri ve Eğitim İşbirliği: Bağımsızlığın ilk yıllarından itibaren Türkiye, Azerbaycan ordusunun modernleşmesi ve eğitimi konusunda destek sağlamıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nden emekli subaylar Azerbaycan ordusuna eğitim vermiş ve Azerbaycanlı öğrenciler Türkiye’deki askeri okullarda eğitim görmüştür.
• Stratejik Ortaklığın Temelleri: 1990’lı yıllardan itibaren iki ülke arasında çeşitli alanlarda işbirliği anlaşmaları imzalanmıştır. Enerji ve ulaştırma projeleri (Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı) bu dönemin önemli adımlarıdır.

Bugünü (Mayıs 2025):

• Stratejik Müttefiklik: Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler, stratejik müttefiklik düzeyine ulaşmıştır. 15 Haziran 2021’de Şuşa’da imzalanan Şuşa Beyannamesi, bu stratejik ortaklığın en önemli göstergesidir. Beyanname, siyasi, ekonomik, askeri, kültürel ve insani alanlarda işbirliğini derinleştirmeyi hedeflemektedir.
• Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi: İki ülke arasındaki ilişkileri daha da güçlendirmek amacıyla 2010 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi, her yıl düzenli olarak toplanmakta ve önemli kararlar alınmaktadır.
• Ekonomik İşbirliğinin Derinleşmesi: Türkiye, Azerbaycan’ın en önemli ticari ortaklarından biridir. İkili ticaret hacmi sürekli artış göstermekte olup, 2023 yılında 7,5 milyar doları aşmıştır. Karşılıklı yatırımlar da önemli boyutlara ulaşmıştır. Azerbaycan’ın Türkiye’deki yatırımları 20 milyar doları aşarken, Türkiye’nin Azerbaycan’daki yatırımları 13 milyar doların üzerindedir.
• Enerji ve Ulaştırma Projeleri: Bakü-Tiflis-Ceyhan, TANAP ve Bakü-Tiflis-Kars gibi ortak enerji ve ulaştırma projeleri, bölgedeki ekonomik ve stratejik dengeye önemli katkılar sağlamaktadır.
• Karabağ Zaferi ve Sonrası: Türkiye, Azerbaycan’ın 2020 Karabağ Savaşı’ndaki haklı mücadelesine güçlü destek vermiştir. Zaferin ardından bölgedeki yeniden imar ve kalkınma çalışmalarında da işbirliği devam etmektedir.
• Zengezur Koridoru: İki ülkenin öncelikli hedeflerinden biri, Azerbaycan’ı Nahçıvan üzerinden Türkiye’ye bağlayacak olan Zengezur Koridoru’nun hayata geçirilmesidir. Bu koridor, bölgedeki ulaşım ve ticaretin canlanmasına önemli katkı sağlayacaktır.
• Kimlikle Seyahat: 10 Aralık 2020 tarihinde imzalanan protokolle, Türkiye ve Azerbaycan vatandaşları karşılıklı ziyaretlerinde kimlik kartlarıyla seyahat edebilmektedir. Bu uygulama, halklar arasındaki bağları daha da güçlendirmiştir.

Geleceği:

Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin geleceği, mevcut güçlü temel ve ortak vizyon doğrultusunda daha da derinleşme ve stratejik ortaklığın pekişmesi yönündedir. Beklenen gelişmeler şunlardır:

• Ekonomik Entegrasyonun Artması: İkili ticaret hacminin hedeflenen seviyelere ulaşması ve karşılıklı yatırımların artmaya devam etmesi beklenmektedir. Enerji, ulaştırma, sanayi ve tarım gibi çeşitli sektörlerde ortak projeler geliştirilebilir.
• Zengezur Koridoru’nun Hayata Geçirilmesi: Bu stratejik projenin tamamlanması, bölgedeki ekonomik ve siyasi dinamikleri önemli ölçüde etkileyecektir.
• Savunma Sanayii İşbirliğinin Geliştirilmesi: İki ülke arasındaki askeri işbirliğinin, ortak üretim projeleri ve teknoloji transferi gibi alanlarda daha da derinleşmesi öngörülmektedir.
• Kültürel ve Sosyal Bağların Güçlenmesi: Ortak kültürel etkinlikler, eğitim programları ve medya işbirliği ile halklar arasındaki bağların daha da pekiştirilmesi hedeflenmektedir.
• Bölgesel İstikrar ve İşbirliğine Katkı: Türkiye ve Azerbaycan’ın, Güney Kafkasya ve Hazar bölgesinde istikrarın sağlanması ve bölgesel işbirliğinin geliştirilmesinde önemli roller oynamaya devam etmesi beklenmektedir. Türk Devletleri Teşkilatı bünyesindeki işbirliği de bu bağlamda önemini koruyacaktır.
• Yeni Teknolojiler ve Dijitalleşme Alanında İşbirliği: Gelecekte, yapay zeka, siber güvenlik ve dijital dönüşüm gibi alanlarda da ortak projeler geliştirilebilir.

Sonuç olarak, Türkiye-Azerbaycan ilişkileri, geçmişten gelen güçlü bağları, bugünkü stratejik ortaklığı ve geleceğe yönelik ortak vizyonuyla, bölge için bir istikrar ve işbirliği örneği teşkil etmeye devam edecektir. “Tek millet, iki devlet” anlayışı, bu ilişkilerin temelini oluşturmaya ve gelecekteki işbirliği alanlarını şekillendirmeye devam edecektir.